Özbekistan yeni bir dönemin eşiğinde, 4 Aralık 2016 tarihinde ülkede cumhurbaşkanlığı seçimi yapıldı. Adaylar şu şekildeydi: “Milli Kalkınma Demokrat Partisi”nden Server Atamuhammedov, “Adalet Sosyal-Demokrat Partisi”nden Nariman Umarov, “Özbekistan Halk Demokrat Partisi”nden Hatamcan Ketmanov ve “Özbekistan Liberal-Demokrat Partisi”nden Şevket Mirziyayev. Cumhurbaşkanlığa en güçlü aday olarak bilinen ve İslam Kerimov'un vefat etmesi üzerine 8 Eylül 2016 tarihinde Özbekistan Âli Meclisi tarafından seçimlerin yapılacağı tarihe kadar Özbekistan Devlet Başkanı olarak görevlendirilen Şevket Mirziyayev, %88,61 oyla ülkenin yeni Cumhurbaşkanı olarak seçildi.

Şevket Mirziyayev, 8 Eylül’den bu yana ülkedeki birçok resmî ve gayrıresmî yasakları kaldırdı. Yakın komşularla ilişkileri iyileştirme istikametinde önemli adımlara imza attı. Bilhassa Tacikistan ve Kırgızistan’la olan ilişkileri önemle ele alarak önce Kırgızistan’dan resmî görevlileri Özbekistan’a davet etti, daha sonra Kırgızistan’ın daveti üzerine yardımcısıyla birlikte Özbekistan kafilesini Kırgızistan’a gönderdi. 1992 yılında durdurulan Tacikistan-Özbekistan uçak seferlerinin 2017 yılının Ocak ayından itibaren tekrar başlatılabileceği yönünde her iki tarafın yetkilileri açıklama yaptı. Tacikistan Ulaştırma Bakanlığı Sivil Havacılık Genel Müdürü Yusuf Rahman, Özbekistan ve Tacikistan havacılık kurumları yetkilileri tarafından iki ülke arasındaki uçuşların yeniden başlatılmasına ilişkin protokolün imzalandığını bildirdi. Özbekistan Devlet Havacılık Kontrolü Kurumu Başkan Yardımcısı Oleg Lee de iki ülke arasındaki seferlerin başlatılması için artık herhangi bir engelin bulunmadığını ve hukuki altyapının oluşturulduğunu kaydederek Özbek tarafının Ocak ayı itibarıyla Taşkent-Duşanbe uçuşlarını başlatmaya hazır olduğunu dile getirdi.

Seçim öncesi beklenen önemli görüşmelerden biri de Türkiye ve Özbekistan’ın yetkilileri arasında gerçekleşti. Şevket Mirziyayev, 17-18 Kasım 2016 Özbekistan ziyareti kapsamında Semerkant’ı teşrif eden Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve kendisine eşlik eden diğer yetkililerle önemli görüşmeler gerçekleştirdi. Türkiye-Özbekistan ilişkilerinin daha da güçlenmesi bakımından önem arz eden “Semerkant Buluşması”, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın “ilişkilerde yeni sayfa” ifadesi ve Özbekistan Cumhurbaşkanı Vekili Mirziyayev’in “Artık lafta değil gerçekte çalışmanın tam vakti geldi.” demesiyle daha da anlam kazandı. Görüşmede önemli meseleler muhakeme edildi. Yeni ilişkileri karşılıklı güven temellerinde inşa etmekten yana olduğunu ifade eden yetkililer, iki kardeş ülkenin istikbali için el sıkıştılar.

İlk resmî görüşme, kadim başkent Semerkant’taki devlet konuk evinde gerçekleştirildi. Sayın Mirziyayev, Sayın Erdoğan’a “Ata yurdunuza, bu kadim topraklara hoş geldiniz!” diyerek söze başladı. Konuşmasının bu bölümü şöyledir:

“Ata yurdunuz olan kadim Özbekistan topraklarına hoş geldiniz. Size ve sizin nezdinizde bütün Türkiye halkına derin saygılarımı ifade etmek istiyorum. Şahsen teşrif etmeniz, Özbekistan’ın birinci Cumhurbaşkanı’na olan ilginiz, saygınız ve Özbek halkına münasebetinizin ifadesidir. Özbekistan bağımsızlığını kazandığında, bu ülkeyi ilk tanıyan ve büyük yardımlarda bulunan Türkiye’nin bu iyiliğini hiçbir zaman unutmayacağız. Türkiye, dünyada itibara ve saygınlığa sahip bir ülkedir. Sizinle bugünkü görüşmemizin şöyle anlamlı bir tarafı var: Biz sizinle aradan 13 yıl geçtikten sonra tekrar görüşüyoruz. İlk görüşmemiz, sizin de benim de ilk Başbakan olduğumuz dönemde gerçekleşmişti. Bugün, sizinle bu ulu yerde, Semerkant’ta görüşüyoruz ve sözlü olarak ifade ettiğimiz fikirlerimizi artık gerçekte yapmanın, gerçekleştirmenin vakti geldi. Maksadım, karşılıklı hukuk ve güven temelinde ortaklığın yeni sayfasını açmaktır.”

Sayın Mirziyayev, bu seferki görüşmenin bir başka anlamlı tarafı daha olduğunu hatırlattı:

“Bugünkü görüşmemizin sembolik bir anlamı var: Sizinle 13 yıl aradan sonra tekrar görüşüyoruz. Sizin, Özbekistan, Türkiye için bölgedeki öncelikli ortak ülkedir, şeklindeki nitelendirmenize tam olarak katılıyorum ve bu fikri destekliyorum. Bu görüşünüzü her zaman yüksek sesle dile getiriyorsunuz, biz bunu biliyoruz ve buna katılıyoruz.”.

Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, sözlerine şöyle başladı:

“Uzun bir aradan sonra Özbekistan’a gelmiş olmaktan memnuniyet duyuyorum. G20 Zirvesi münasebetiyle Çin’de bulunduğum için merhum İslam Kerimov’un cenazesine maalesef katılamamıştım. Törende, ülkemizi Başbakan Yardımcısı Tuğrul Türkeş temsil etti. Bugün kabrini ziyaret etmek suretiyle milletim adına bu görevi şahsen ifa ettim. Bu vesileyle bir kez daha merhum Kerimov’a Allah’tan rahmet, Özbek halkına başsağlığı diliyorum.”.

Özbekistan’ın köklü devlet geleneği, tarihî mirası ve stratejik konumuyla bölgede istikrarın teminatı olduğunu vurgulayan Cumhurbaşkanı Erdoğan, sözlerine şöyle devam etti:

“Özbekistan’ın siyasi istikrarını ve ekonomik kalkınmasını sürdüreceğinize inanıyorum. Bu vesileyle 4 Aralık’taki seçimlerde sizlere de başarılar diliyorum. Yeni dönemde, iki ülke arasındaki ilişkileri, Türkler ve Özbekler arasındaki ebedî kardeşliği layık bir düzeye taşımak istiyoruz. Bunu sadece ortak çalışmalarımızın bir gereği değil, kardeşlik hukukumuzun ve tarihî sorumluluğumuzun bir icabı olarak görüyorum.”.

SEÇİMLERDEN SONRA İLK ZİYARET

Seçim sonrasına da değinen Cumhurbaşkanı Erdoğan, “Yeni dönemde, ilişkilerimizi her alanda geliştirmek için çalışmalıyız. Daha önce de söylediğim gibi, seçimlerden sonra (Özbekistan Cumhurbaşkanlığı seçimi, 4 Aralık 2016), cumhurbaşkanı düzeyindeki ilk ziyaretin Özbekistan’dan ülkemize veya ülkemizden Özbekistan’a gerçekleştirilmesinden memnuniyet duyarız. Bu konuya önem veriyoruz. Dışişleri bakanlarımız, geçen ay Taşkent’te önemli görüşmeler yaptılar. Görüşmede, bir yol haritası çizdik. Bu belgeye Özbek tarafının değerli katkı ve önerilerini bekliyoruz. Belgede yer alacak hususların hızla hayata geçirilmesi suretiyle kaybettiğimiz zamanı inşallah kısa zamanda telafi edeceğiz.” ifadelerini kullandı.

İki kardeş ülkenin bundan sonraki ilişikleri bakımından, beklenen ve oldukça önemli olan “Semerkant Buluşması” sonrası Özbekistan Dışişleri Bakanlığı, resmî sitesinde bir açıklama yaptı. Bu açıklamaya Dışişleri Bakanlığı, “Özbekistan-Türkiye: Ortaklığın Yeni İmkânları” başlığını attı.

“Özbekistan-Türkiye: Ortaklığın Yeni İmkânları”

Özbekistan Cumhurbaşkanı Vekili Şevket Mirziyayev ile Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 18 Kasım 2016 tarihinde, Özbekistan’ın birinci Cumhurbaşkanı İslam Kerimov’un kabrini ziyaret ettiler. İslam Kerimov saygıyla anıldı ve ruhuna Kur’an-ı Kerim okundu. Sonra Forumlar Merkezi’nde iki lider arasında müzakere gerçekleşti.

Sayın Mirziyayev, Özbekistan’ın birinci Cumhurbaşkanı İslam Kerimov’un vefatı münasebetiyle bildirdiği samimi taziyeleri için Türkiye Cumhurbaşkanı’na teşekkür etti.

Sayın Erdoğan’ın Semerkant’a gelerek Kerimov’un aziz hatırasına saygı göstermesi, Özbekistan halkına ihtiramının ifadesidir. Onun Özbekistan’ı teşrifi, Türkiye’nin Özbekistan’la münasebetlerini geliştirmeye önem verdiğinin ifadesidir.

Türkiye, Özbekistan’ın bağımsızlığını tanıyan ilk ülkedir. Özbekistan Türklüğü ile Türkiye Türklüğü; binlerce yıllık ortak tarih, dil, din, değerler, örf ve âdetler ile birbirine sıkı sıkıya bağlıdır.

Sayın Mirziyayev, Özbekistan’ın Türkiye’ye kendisinin mühim ve uzun zamanlı ortağı olarak baktığını; halklarımız arasındaki dostluk bağlarını kuvvetlendirerek ortaklığı karşılıklı güven temelleri üstünde daha da geliştirmekten yana olduğunu söyledi.

Sayın Erdoğan, Türkiye’nin Özbekistan’ı Türkistan’daki öncelikli ortağı olarak gördüğünü, Özbekistan’ın sosyal ve siyasi istikrarını, ekonomik kalkınmasını kesintisiz sürdüreceğine kati inandığını ifade etti. İki ülkenin bugünkü ilişkilerinin Özbekistan ve Türkiye’nin imkân ve salahiyetine uygun olmadığını, bugünkü görüşme ise ilişkilerde yeni sayfa açma konusunda ayrıntılı fikir alışverişi için bir fırsat olduğunu söyledi.

Görüşmede, Türkiye ile Özbekistan arasındaki karşılıklı güveni güçlendirme konusu konuşuldu. Dış siyaset konusunda, iki ülkenin yetkili kurumları arasında muntazam bir programla istişare çalışmaları teşkil etmesi ve uluslararası teşkilatlarda da iki ülkenin bir birini desteklemesi konusunda fikirler paylaşıldı.

Özbekistan tarafı, “İslam İşbirliği Teşkilatı” faaliyetleri çerçevesinde, Semerkant’ta İmam Buhari Uluslararası Araştırmalar Merkezi tesis etme teklifini sundu. İki ülkenin yetkilileri, İslam İşbirliği Teşkilatının, Türkiye’deki İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezinin bu teklifi desteklediğinden memnuniyet duyduklarını ifade ettiler.

Görüşmede ticari ve iktisadi meseleler de ayrıntılı olarak ele alındı.

Türkiye, Özbekistan’ın ananevi ve mühim ticari ortaklarından biridir. 2015 yılında, iki ülke arasındaki ticaret hacmi 1,2 milyar dolar oldu. Bu anlamdaki büyüme hızının 2016 yılında da korunması bekleniyor. Fakat her iki tarafın da ifade ettiği gibi bu rakamlar, ülkelerimizin imkânlarını yansıtmıyor. Mevcut ticaret hacmini önümüzdeki senelerde 2-3 katına çıkarmak için gerekli imkânlara sahip olunduğu vurgulandı.

Bugün Özbekistan’da, Türkiye’nin 500’e yakın şirketi faaliyet gösteriyor. Özbekistan’a gönderilen Türkiye yatırımının hacmi, 1 milyar dolardan fazladır.

Görüşme sırasında iki tarafın iş adamları, Türkiye yetkililerinin bu ziyaretinin, Özbekistan ve Türkiye arasındaki ticaret alanında karşılıklı menfaatler çerçevesinde yürütülen çalışmalara yeni bir hız vereceğine inandıklarını ifade ettiler.

İki taraf yetkilileri, tarım ürünlerini yetiştirme, çeşitlendirme; gıda ürünlerini depolama, ambalajlama, geri dönüşüm ve ihracat konusunda yeni kuruluşlar inşa etme konusunu görüştüler. Dokuma ve dericilik alanında ortak şirketler kurma konularının yanında pamuk ve deri ürünlerini çeşitlendirerek hazır marka ürünleri dış piyasaya pazarlama; ilaç ve eczacılık alanında ortak projeler oluşturarak bu projeleri hayata geçirme konuları da görüşüldü.

Türkiye’nin önde gelen turizm firmalarını Özbekistan’a davet ederek Özbekistan’ın turizm altyapısını daha da geliştirme; Semerkant, Buhara, Harezm ve Taşkent vilayetlerinde uluslararası standartlara uygun gelişmiş turizm alanları inşa etme konusu da konuşuldu.

Görüşmelerde üzerinde önemle durulan meselelerden biri de ulaştırma hatları oldu. İki ülkeyi birbirine doğrudan bağlayacak olan, stratejik ehemmiyeti de önem arz eden “Bakü-Tiflis-Kars Demiryolu”nu inşa etme konusu konuşuldu. Bu projenin hayata geçirilmesinin ticari ve iktisadi ilişkileri daha da geliştirme yolunda önemli faktör olacağı vurgulandı.

Görüşülen meseleler kapsamında, Özbekistan ve Türkiye yetkilileri, planladıkları hedeflere ulaşabilmek için önümüzdeki sene Taşkent’te hükûmetler arası ortak komisyon toplantısını gerçekleştirmeye karar verirlerken Özbekistan-Türkiye Yatırım Forumu’nu kurma konusunda anlaşmaya varıldı.

İki devletin ilişkilerinde kültürel ve insani meseleler ve bu konudaki ortak çalışmalar, önemli konulardan biri oldu. Bu anlamda ilişkileri daha da geliştirme konusunda fikirler paylaşıldı.

Sayın Erdoğan ve Sayın Mirziyayev, bu görüşme sebebiyle yapılan anlaşmaların, karşılıklı münasebetleri yeni bir düzeye yükselteceğine ve karşılıklı menfaatlerden oluşan ortaklığın yeni sayfasını açmaya hizmet edeceğine kati inandıklarını ifade ettiler.

Sayın Erdoğan; İmam Buhari, İmam Maturidi anıtlarını ve Emir Timur Türbesi’ni ziyaret etti; Semerkant’ın tarihî Registan Meydanı’nı gezdi. Sayın Erdoğan, bağımsızlıktan sonra Cumhurbaşkanı İslam Kerimov’un öncülüğüyle bu tarihî yerlerin uygun şekilde restore edilerek tamamen yeni bir görünüş kazandığını ayrıca vurguladı ve Özbekistan’ın, ecdadımızın zengin manevi mirasını gün yüzüne çıkarma, öğrenme ve dünyaya tanıtma yolunda yüksek sonuçlara ulaşmakta olduğunu ifade etti.

Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın Özbekistan’a ziyareti bu şekilde tamamlandı.

(Özbekistan Dışişleri Bakanlığı)

Türkiye ve Özbekistan

Türkiye, 16 Aralık 1991 tarihinde Özbekistan’ın bağımsızlığını tanıyan ilk ülke oldu. 4 Mart 1992 tarihinde ise iki ülke arasında diplomatik ilişkiler tesis edildi. İlişkilerin hukuki temelini oluşturmak amacıyla Özbekistan ve Türkiye arasında 90’ın üzerinde ikili anlaşma ve protokol imzalanmış, karşılıklı çok sayıda üst düzey ziyaret gerçekleştirilmiştir.

Özbekistan, 32 milyona yaklaşan nüfusu, jeostratejik konumu, köklü tarihi, zengin kültürel değerleri ve ekonomik potansiyeliyle bölgenin barış ve istikrarı için önemli bir konumda bulunmaktadır.

Özbekistan ve Türkiye arasındaki siyasi, ticari, ekonomik, kültürel ve insani alanlarda yarar sağlayan köklü ilişkiler geçmişten bu yana kesintisiz devam etti ve etmektedir. Zaman zaman inişli çıkışlı süreçler yaşanmış olabilir fakat ilişkiler hiçbir zaman kesilmedi. Bağımsız Türk Cumhuriyetleri arasında en kalabalık nüfusa sahip iki ülke olan Türkiye ve Özbekistan’ın ilişkileri, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın da dediği gibi “Sadece ortak çalışmaların bir gereği değil, kardeşlik hukukumuzun ve tarihî sorumluluğumuzun da bir icabıdır.”.

Türkiye ve Özbekistan yetkililerinin yakın zamanda gerçekleştirdiği görüşmeler, iki ülkenin parlak istikbali için hayırlı sonuçlar verecektir.