Kirez ayının 2, 3 hem 4-dä Komratta ‘’Hamdullah Suphi hem Gagauzlar’’ adlı simpozium geçirildi. Simpoziumda Türkiyedän 42 kişi Gagauziyadan sa 29 kişi doklad okudu. Dokladların çoyu Hamdullah Suphi Tanrıöver için oldu. Vardı dokladlar gagauz dilinnän, literaturaylan kulturaylan baalı. Katılımcıların içindä Türk dünnesindän 8 genç dä vardı: Uzbekistandan, Azerbaycandan, Kazakistandan, Kırgıztandan, Balkannardan, Krımdan.

Bu günnär hep lafedildi kulturamıza, dilimizä, istoriyaya baalı türlü – türlü konular için. Gagauziyadan hem Türkiyedän üüredicilär, bilim adamnarı gercik, gözäl açıkladılar gagauzlarlan baalı konuları, bildierer gagauz saytı haber.md.

Simpoziumun açılışına katıldı Kişinevdaki Büükelçi Mehmet Selim Kartal, TİKA koordinatoru Canan Alparslan, Bizim ilk Başkanımız Stepan Topal, Başkanın birinci yardımcısı Vadim Çeban hem başkaları. Simpoziumu organize ettilär Türkiye tarafından Türk Ocakları Genel Merkezi hem Gagauz Yeri Bilim Aaraştırmaları Merkezi. Simpoziumu yapmaa ideyasini verdi Dr. Güllü Karanfil.

Simpoziumun açılışında ‘Meras’ Cümnä topluluun 2015-ci yılın bitkisindä haberledii Hamdullah Suphiye adanmış Şiir hem Proza yarışmasının sonuçları da belli edildi, baaşışlar verildi.

Üürenmää deyni taa derindän simpozium için biz lafettik Güllü Karanfillän.

Bu günnär Komratta geçer simpozium. Burada asılı bayraklar “Türk Ocakları” yazısınnan. “Türk Ocakları” nedir?


- Türk Ocakları Türkiyada 1912 yılda kurulan bir merkez. Burada taa çok bilim adamnarı var. Bu diil okadar politika kurumu, nekadar bilim kurumu. Türklüünü, kendisini sevän türklär var. Hamdullah Suphi Tanrıöver, angısının adına büün yapȇrız konferenţiyayı oranın başçısı oldu. O - bir büük cümnä topluluu, Türkiyenin her kasabasında onun dernekleri var.

Bu simpozium için biraz annatsanız, kimin adına adalı, angı neetlän geçirilener?

- Açan Hamdullah Suphi Tanrıöver’in duudu yıldan 130 yıl taman oldu, 2015 yılda, biz bölä bir karar verdik – gitmää Türk Ocakların Genel Merkezenä da teklif etmää onnara Gagauziyada yapalım gözäl bir simpozium bu adamı annatmaa deyni. Neçin orayı gittik? Çünkü Hamdullah Suphi nezamansa orasının başıydı. Neçin biz lääzım bu adamı annadalım gagauzlara, çünkü bu adam 1930 yıllarda, açan Besarabiya Rumıniyanın topraklarıydı, ozaman bu adam gezer bu toprakları, çünkü o ozaman Rumıniyanın elçisiydi (rus dilindä -“посол”). O gezer bu toprakları da görer, ani burada var türkçä lafedän insannar. Gider Atatürkä da lafeder, ani Rumıniyada, Besarabiya bölgesindä gagauzlar var, onnar var nasıl dillerini kaybetsinnär, çünkü onnar az da romannarın içindä. Dolayında romınlar olduu için bu insannar var nicä dili kaybetsinnär – bunu annadȇr. Atatürk ozaman düşüner, ani bu insannara ilkin yollayalım yardım dillerini korusunnar.

Yollȇȇr burayı üüredicileri... her küüyä bir türk dili üüredicisi. Rumıniyanın Üüretimäk Bakannıına Atatürk hem da Hamdullah Suphi danışȇr, söleer, ani burada var türklär, biz isteeriz onnarı üüretmää türk dilini. Rumıniyanın Üüretmäk Bakannıı buna kayıllık verer da herbir şkolaya, herbir gagauz küüyünä türk üüredicisi geler hem da Türkiyädän kiyatlar geler. Bunu N. Baboglu da kendi annatmasında annadȇr – “Ayna” jurnalın ikinci sayısında N. Baboglunun bu “Anılarım” annatması var.

Ondan kaarä, o yıllarda bir 100-ä yakın genç gagauzu yollandırȇrlar Türkiyeyä üürenmää. Hamdullah Suphi açan geler küüyä hepsicii sevinerlär, karşılȇrlar: ”Beni seçin”, “Beni seçin” laflarlan. İnsannar istärmişlär gitmää üürenmää Türkiyedä. 1940ta kapanȇr sınırlar, Sovet Birlii alȇr genä bu toprakları. Etiştirän üüredicilär dönerlär Rumıniya tarafına, etiştirmeyenneri Sibiriyaya Stalin yollȇr. Te, kıpçaklı üüredici Ali Kantarelli’nin ecelindä bu varmış, onu yollȇrlar Sibirä. (Türkiyadän da sınırların kapandıı beterinä, gitmiş orayı üürenmää, gençlär artık dönämerlär geeri – red.)

Hamdullah Suphi Tanrıöverin büük bir işi, büük bir yaptıkları var, ki gagauzlar kendilerini gagauz türklüünü annamışar.O bizim Mihail Çakirlän pek sık buluşȇrlar, lafederlär. Simpoziumun açılışında biz teklif ettik H.S.Tanrıöverin büstunu açmaa Komratta, tanısınnar onu başkaları da, - kimmiş o adam.

Nicä düşünersiniz nesoy fayda olacek, ne verecek bizä bu simpozium?

- Bän sanȇrım, ani herbir insana, kim meraklanȇr gagauzların istoriyasınınnan, gagauzların kimniinnän – hepsinä fayda olacek simpoziumdan hem bizim borcumuz bölä insannarın, bölä adamnarın adını yaşatmaa. Mihail Çakirin yanında var nasıl demää ani var Hamdullah Suphi Tanrıöver – bir büük insan, gagauzlara fayda verän bir adam. Gelecektä, beki, olacek proektlär Türk Ocakları’nın genel merkezinnän, protokol yapacez bilim proektlerini birerdä yapmaa deyni.

***

Çok interesli geçti simpozium, eni işlär üürendik, eni dostlarlan tanıştık. Hamdullah Suphinin kurduu 1930-larda kurduu Dostluk köprüsünü kaavileştirdik. Kirez ayının 4dä musafirlerimiz gittilär Çadıra, Avdarmaya, Beşalmaya. Umutlanȇrız ki onnar sevdilär bizim tarafımızı.

Hamdullah Suphi gagauzlara yardım etmiş bir üürenik adammış. Biz şükür ederiz hepsini kim koydu kuvedini dä geçirdi bu simpoziumu, tanıttı bu büük adamı bizä. Bitkidä dä, isteeriz geçmiştän, simpoziumda birkaç kerä tekrarlaran, meraklı dialogu yazmaa: 

Geldiynän bir küüyä, Hamdullah Suphi sormuş bir gagauz çocucaa:

-Sän angı dildä lafedersin?

-Gagauzça.

-Bän da gagauzça. Türkiyedä 14 million kişi lafeder gagauzça.

-Bilmäärdim, ani Türkiyedä okadar gagauz var.

yazı: Kristina Koçan, Güllü Karanfil

HABER.MD