Sovyetler Birliği dağıldığı zaman veya hemen sonrasında bağımsızlığını ilan eden Türkistan Cumhuriyetleri ve Azerbaycan’da, ülke yönetiminde olanlardan sadece Nazarbayev ve Rahmanov ülkelerinin başında. Azerbaycan’da Haydar Aliyev, Türkmanistan’da Sefermurat Niyazov-Türkmenbaşı, Kırgızistan’da Askar Akayev’den sonra şimdi de Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Kerimov vefat etti. 28 Ağustos 2016 Pazar günü, akşam beyin kanaması geçirdiği için hastaneye yatırıldığı bildirilen Kerimov’un, 2 Eylül Cuma sabahı, yani müstakilliğin 25. yılını kutladıktan bir gün sonra vefat ettiği açıklandı.

Kerimov, Özbekistan’da müstakillikle birlikte ihtiyatlı bir dönüşüm hareketine öncülük etti. Onun zamanında Türkiye ile ilişkiler başlangıçta çok iyi idi. Ancak 1994’ten itibaren Türkiye’de üniversitelerde okuyan Özbek öğrenciler, Kerimov’a karşı bir motivasyona sokuluyorlar gerekçesiyle geri çekildi ve Türkiye ile ilişkiler soğuma dönemine girdi. Halklar arasındaki kültürel yakınlığa ve bundan kaynaklanan sevgiye karşılık, devletler arasındaki ilişkiler mesafeli oldu.

Bağımsızlıktan hemen sonra Tacikistan’da çıkan iç savaşın ve Afganistan’daki Taliban hareketinin etkisiyle İslamcı terörün ülkeyi tehdit etmesinden endişe eden Kerimov, bu terörü birinci tehdit olarak algıladı ve Özbekistan devletinin iç ve dış politikası da bu algıya uygun şekilde gelişti. Bunun sonucu olarak da farklı düşüncelere ve siyasi partilere, demokratik hak ve özgürlükler çerçevesinde, kendilerini ifade edecekleri bir ortam oluşturulmadı.

Kerimov, ülkenin uluslararası ilişkilerini, askerî ve siyasi bir oluşumun dışında tutmaya özen gösteren, buna karşılık her ülkeyle ekonomik ve kültürel ikili ilişkilerin gelişmesi için çaba içinde olan bir anlayışla yönetti.

Başlangıçta, “Türkistan ortak ev” sloganıyla hareket eden Kerimov, Türkistan Cumhuriyetleri arasında bölgesel işbirliğine, Nazarbayev ile birlikte öncülük edecek gibi görünüyordu. Ancak yine tehdit algılamalarının etkisiyle olsa gerek, bu politika da terk edildi ve ikili ilişkilere dayalı dış politika anlayışı komşu ülkelerle ilişkilerde de hâkim anlayış oldu.

“Dindarlara ve Pantürkistlere baskı uygulanıyor.” propagandasının etkilediği Türkiye vatandaşlarından Özbekistan’ı gidip görenler, İslam ve tarih turizmi bakımından medeniyet merkezi durumunda olan Buhara, Semerkant ve Harezm gibi şehirlerde ziyaret edilen Nakşibendi, İmam Buhari, Emir Timur’un kabrinin bulunduğu Gur Emir, Hoca Ahrar gibi mekânların nasıl bakımlı hâle getirildiğini, buralarda Müslümanların nasıl kalabalık bir şekilde ibadet ettiğini görünce olumsuz kanaatlerinden şüpheye düştüler ve takdirlerini ifade ettiler.

İslam Kerimov’a Allah’tan rahmet dilerken dost ve kardeş ülke Özbekistan’da Kerimov’un yerine seçilecek yeni Başkan’ın, istikrarlı bir yönetim oluşturmasını, halkın refahı için başlatılan reformları sürdürmesini diliyoruz.

Mevcut adaylar arasında bir seçim yapacak olan ortak devlet iradesi, Rusya veya Batı’ya karşı dengeli bir siyaset, hiçbir gücün hegemonyası altına girmeme gayretini, Kerimov sonrası dönemde de koruyacak bir tercih yapmalıdır.

Türkiye ile ilişkilerin iyileşme sürecinin devam etmesini ve tehdit olarak algılanan İslamcı teröre karşı mücadelenin, dindar halkın ibadet özgürlüğüne özen gösterilerek ve onları rencide etmeden uygulanarak sürdürülmesini temenni ediyoruz.